سوره الرحمن پنجاه و پنجمین سوره قرآن و در مکه نازل شده است. این سوره دارای هفتاد و هشت آیه است و در جز 27 قرآن قرار دارد. الرحمن از سوره‌های پرفضیلتی است که به عنوان “عروس قرآن” شناخته شده است. روایات متعددی در زمینه نامگذاری این سوره با این عنوان وجود دارد که در ادامه به بیان این روایات و فضلیت قرائت این سوره خواهیم پرداخت.
کدام سوره عروس قران است؟
عروس قرآن، لقبی است که به سوره الرحمن داده شده است. الرحمن یکی از پرفضیلت ترین سوره های قرآن، این کتاب نفیس است که با لقب عروس قرآن و نام دیگر «آلاء» شناخته می شود. پنجاه و پنجمین سوره قرآن، 78 آیه دارد و خواندن آن فضایل بسیاری دارد.
الرحمن؛ عروس قرآن
سوره الرحمن با آیاتی روشن و زیبا، زندگی بهشت را چنان که هست نمایش می دهد. آیات این سوره غالباً کوتاه و تکراری است. خداوند متعال در هر آیه ای از این آیات، نعمتی از نعمت های بزرگ مادی و معنوی خود را یادآوری می کند و از انسانها می خواهد تا به این نعمتها، اعتراف کنند و نعمتهای خدا را تکذیب ننمایند، زیرا بهترین و بزرگترین عملی که انسان را به خدا نزدیک می کند، یادآوری و شکر نعمتهای خداوند متعال است. انسانهایی که نعمتهای خدا را منظور می دارند، این نعمتها برای آنها ادامه پیدا می کند و هر روز بیشتر و بیشتر می شود.
اگر به آیات این سوره نگاه کنید، کلماتی را می بینید که به صورت مثنی به کار رفته اند. به این معنا که در همه آیات، نعمتها به‌صورت جفت‌جفت بیان شده اند و این نوع بیان، اشاره به نعمتهای دنیا و آخرت دارد.
از طرف دیگر، تکرار جمله “فبای آلای ربکما تکذبان” معنای عمیقی به هرکدام از آیات قبل می‌دهد و ما را متوجه نعمتهای الهی میکند. در واقع میتوان گفت، این سوره معنای کلی تمام سوره های قرآن که همان یادآوری نعمت های مادی و معنوی خداوند در دنیا و آخرت است را در خود دارد و آینده زندگی انسان را یادآور می شود.
چرا الرحمن عروس قرآن است؟
عروس قرآن، احتمالا نامی است که بسیار در مورد سوره الرحمن شنیده اید. شاید با خود بگویید چرا چنین لقبی به سوره الرحمن داده شده است. در پاسخ باید گفت علت، زیبایی این سوره از قرآن است. این سوره، مفاهیم بسیار زیبایی دارد و از نظر زیبایی ظاهری آیات، همچون دیگر سوره های قرآن است.
سوره الرحمن به سبکی منحصر به فرد و متمایز، تعدادی از آیات را بیان می کند که حاکی از عظمت نعمت ها و برکات خداوند بر همه مخلوقات اوست، هر چند بسیاری از بندگان، از این نعمت ها بی خبرند.
در این رابطه امام کاظم به نقل از پیامبر می فرمایند:
هر چیزی در جهان خلقت عروسی دارد و عروس قرآن سوره «الرحمن» است.
گفته می شود یکی از دلایل نامگذاری این سوره به عروس قران، این است که همانطور که عروس به انواع زیورها، زینت داده شده و آراسته گردیده، این سوره نیز با تذکر و یادآوری نعمت های بیشمار خداوند در دنیا و آخرت مزین شده است.
لازم به ذکر است در لسان عربی به هرچیزی که زیبایی و آراستگی داشته باشد، عروس می گویند.
بعلاوه به دلیل ایهام و کنایه ای که آیات این سوره در دل خود دارند، بی شباهت به عروس که در زیر تور و پشت پرده است؛ نمی باشد. همچنین آیات این سوره، با وجود کوتاه بودن و معانی ژرف و عمیق خود، ضرب آهنگ دلنشینی دارند و همین امر، الرحمن را از سایر سوره‌ها متمایز میکند.
روایات متعددی وجود دارد که تأییدکننده دلیل زیبایی ظاهری و عمق معانی آیات است.
از امام صادق علیه السلام نقل شده:
“هر کس سوره الرحمن را قرائت کند و همه جا پس از آیه «فبای الاء ربکما تکذبان» بگوید: «لابشیء من الائک رب اکذب» اگر در آن روز یا شب از دنیا برود شهید محسوب میشود.”
از حضرت زهرا سلام الله علیها نیز روایت شده است:
“قرائت کننده سوره الرحمن در ملکوت آسمانها و زمینها، ساکن در بهشت فردوس خوانده می شود.”
احادیث مربوط به شأن نزول و فضیلت سوره الرحمن
شاید یکی از امتیازات این سوره که گواهی بر عروس قران شدن آن است، فضایل و ویژگیهای نهفته در آیات آن است. به همین دلیل در اینجا ضمن بررسی شان نزول عرس قرآن، فضیلت ها و معجزات آن را معرفی می کنیم.
شأن نزول عروس قرآن
تعدادی از مفسران، علت نزول این سوره را عدم آگاهی مشرکان قریش از نام رحمان دانستند. آنها در مقابل آیه 60 سوره فرقان که به آنها امر کرده بود بر خداوند رحمان سجده کنند، سوال کردند که رحمان کیست و خداوند برای پاسخ به این سوال، سوره الرحمن را نازل کرد.
در این باره امام صادق (ع)می فرمایند:
“سوره الرحمن از اول تا آخر آن، درباره‌ی ما نازل شده است.”
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۳۸۴
بحارالأنوار، ج۳۶، ص۱۶۴/ البرهان
از امام کاظم (ع) در فضیلت این سوره اینگونه روایت شده است:
“هرکس سوره‌ی الرَّحْمَنِ را هنگام شب بخواند و بعد از هر فَبِأَیِّ آلاءِ رَبِّکُما تُکَذِّبانِ بگوید: «پروردگارا! هیچ‌یک از نعمتهای تو را انکار نمی‌کنم»، خداوند در اوّل شب فرشته‌ای بر او می‌گمارد تا او را حفظ کند و هرکس آن را هنگام صبح بخواند، خداوند تا شب بر او فرشته‌ای می‌گمارد.”
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۳۸۴
بحرالعرفان، ج۱۵، ص۲۳۲
امام صادق (ع) نیز در حدیثی اینگونه فرموده اند:
“هرکس سوره‌ی الرَّحْمَنِ را بخواند، باید هنگام خواندن تمامی آیات، فَبِأَیِّ آلاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ، بگوید: «پروردگارا! من هیچ‌یک از نعمتهای تو را تکذیب نمی‌کنم». اگر شب این سوره را بخواند و سپس بمیرد، شهید شده است و اگر در روز آن را بخواند و پس از آن بمیرد، شهید شده است.”
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۳۸۴
ثواب الأعمال، ص۱۱۶/ البرهان
رسول اکرم(ص) در حدیثی فرموده اند:
“به قاریان سوره های «حدید، واقعه و الرحمن» گفته میشود که در بهشت فردوس ساکن شوید.”
(تفسیر النور جلد 6،صفحه140)
فضیلت و معجزات عروس قرآن و مداومت بر قرائت سوره الرحمن
قرائت سوره الرحمن نیز مانند سوره های دیگر، آثار و برکات بسیاری در زندگی انسان دارد. یکی از مهمترین آثار قرائت عروس قران، مداومت بر ذکر خداوند و یادآور شدن نعمات مادی و معنوی الهی است.
امام صادق در برکت قرائت این سوره میفرمایند:
“خواندن سوره‌ی الرحمن و مداومت به آن را ترک نکنید. این سوره در قلب منافقان جای نمی‌گیرد. خداوند آن را در روز قیامت در قالب چهره‌ی انسانی ظاهر می‌سازد، در بهترین شکل و در خوشبوترین عطر و بو، تا اینکه در برابر خداوند در جایگاهی می‌ایستد که هیچ‌کس از او به خداوند نزدیکتر نیست.”
دیگر آثار و برکات سوره الرحمن، عروس قرآن به شرح زیر است:
ساده شدن وضع حمل
برای آسان شدن وضع حمل آیه «سنفرغ لکم ایها الثقلان فبای الاء ربکما تکذبان» را بنویسید و بر پشت زن باردار ببندید، بعد که فارغ شد آن را باز کنید.
درمان درد چشم
امام صادق علیه السلام فرمودند:
“اگر سوره الرحمن را بنویسید و همراه کسی که درد چشم دارد باشد، بهبود می یابد.”
ساده شدن امور و سختیها
از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم اینگونه نقل شده:
“هرکس این سوره را بنویسد و با خود همراه داشته باشد، خداوند هرکار سختی را برای وی آسان می کند.”
در جای دیگر از پیامبر روایت شده است که:
“هرکس آن را بنویسد و بر خودش آویزان نماید، خداوند هرکار سختی را بر او آسان مینماید و اگر بر کسی که دچار بیماری چشم است آویزان شود، بهبود پیدا میکند.”
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۳۸۶
جبران ضعف و ناتوانی
پیامبر صلی الله علیه و آله نیز میفرمایند:
“هرکس این سوره را بخواند، خداوند ضعف او را می‌پوشاند و شکر آنچه را به او ارزانی داشته است، بجا می‌آورد.”
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۳۸۶
المصباح للکفعمی، ص۴۴۶/ نورالثقلین/ البرهان
رفع اختلافات
اگر زنی با شوهرش اختلاف دارد، این سوره را به صورت مستمر بخواند، باعث علاقه شدید همسر نسبت به او میگردد. (فضائل و خواص سوره های قرآن، صفحه 286)
حفاظت از بلاها
امام صادق(ع) فرمودند:
“هر گاه کسی سوره «الرحمن» را قرائت کند خداوند فرشته ای را مأمور می کند که او را حفظ نماید.”
(مجمع البیان جلد9،صفحه 195)
درمان بیماری طحال، قلب و…
مرحوم کفعمی در کتاب المصباح اینطور اشاره کرده است:
“اگر سوره الرحمن را بنویسند و بشویند و از آب آن بیاشامند، برای بیماری طحال و دردها و بیماری های قلب، مفید است و اگر نوشته آن برای درد چشم و بیماری صرع را به همراه داشته باشند، بهبود میبخشد.”
با نگاهی به ظرافت ظاهری سوره و آیات موزون و دلنشین سوره الرحمن که هرکدام ضرب آهنگ زیبایی در کل سوره ایجاد کرده اند و همچنین توجه به عمق و ژرفای آیات که پرده از معانی عظیم خلقت و نعمتهای الهی بر می دارند، می بینیم که بی دلیل نیست چنین سوره ای به عنوان “عروس قرآن” نام گرفته است.
شاید فضیلت و برکاتی که برای تلاوت این سوره برشمرده شده است، به این دلیل باشد که خداوند متعال قصد دارد انسان با یادآوری نعمات الهی، شکر آن نعمتها را بجای آورد و همواره به یاد او باشد.
قرآن، یکی از کتب آسمانی است که با خواندن آن، می توانید با جنبه های بسیاری در خلقت پروردگار آشنا شد. شما می توانید برای تهیه قرآن نفیس یا دیگر کتب مذهبی همچون قرآن عروس، به دیگر بخش های سایت انتشارات پیام عدالت مراجعه کنید.
عاشق این سوره ام
الاء نعمت است و منظور از دو نعمت پیامبر و حضرت علی علیه السلام است