فلسفه گرفتن فال حافظ و شاهنامه خوانی در شب یلدا

فلسفه گرفتن فال حافظ و شاهنامه خوانی در شب یلدا

یکی از زیباترین رسم و رسومات ما ایرانی‌ها که از نیاکانمان به یادگار مانده است، جشن گرفتن بلندترین شب سال یعنی شب یلدا می باشد. یلدا نوید بخش روزهای روشن و نمایانگر به پایان رسیدن تاریکی ها است. ایرانیان رسم دارند که در این شب بلند با اعضای خانواده خود دور هم جمع می‌شوند و به گرفتن فال حافظ یا شاهنامه خوانی مشغول می گردند.

تا به حال با خود فکر کرده‌اید که فلسفه انجام این کار چیست و چرا از میان این همه شاعر و کتاب شعر، به سراغ فال حافظ و شاهنامه می‌رویم؟ در ادامه به این سوال شما پاسخ می‌دهیم تا به عنوان یک ایرانی اصیل، از فلسفه مراسم شب یلدا مطلع شوید.

فلسفه گرفتن فال حافظ در شب یلدا

مردم ایران از گذشته بر این باور بودند که حافظ نظرکرده است و به همین دلیل بر اشعار او تفال می‌زنند. در مورد این که فال گرفتن با دیوان حافظ از چه زمانی شروع شد، اختلاف نظراتی وجود دارد اما اکثر کارشناسان معتقدند که در همان سال‌های اولیه بعد از مرگ وی، مردم با اشعارش فال می‌گرفتند و پاسخ سوالاتشان را در دیوان حافظ جستجو می‌کردند؛ چرا که این دیوان جزو بهترین کتب ادبیات کلاسیک ایران به شمار می رود.

از همان زمان تاکنون، فال گرفتن با دیوان حافظ به یک عادت دیرینه و شیرین تبدیل شده و مردم کشورمان در بسیاری از دورهمی‌ها و مراسمات خاص خود بر حافظ تفال می‌زنند. جالب است بدانید اکثر افراد شب یلدا را شب سرازیر شدن نعمت‌ها به زمین و عنایت خداوند به انسان‌ها می‌دانند؛ درواقع فلسفه گرفتن فال حافظ در این شب هم به همین موضوع برمی‌گردد و مردم می‌خواهند با گرفتن فال حافظ، این نظر کرده را واسطه‌ای برای رسیدن به آرزوهای خود قرار دهند.

ویژگی های فال و اشعار حافظ

حافظ اشعاری عاشقانه، عارفانه و دلنشین دارد. این شاعر محبوب ایرانی سعی کرده با رندی، در لفافه سخن بگوید و برای درک مفهوم اشعار او باید بعد از هر بیت، کمی تامل کنید. صنایع ادبی و ظرافت‌هایی که در شعر حافظ وجود دارد، هنوز هم تجربه‌ای جذاب و شیرین برای انسان‌هاست.

این چند پهلو بودن شعر حافظ باعث می‌شود که افراد بتوانند با نیت خاصی، یکی از اشعار او را به صورت تصادفی بخوانند و سپس معنی و مفهوم موردنظر خود را از آن شعر برداشت کنند. در واقع هرکسی با توجه به نیتی که در ذهن دارد، برداشت خاصی از اشعار حافظ خواهد داشت.

البته تفسیر شعر حافظ کار هرکسی نیست و فقط کسانی که اهل شعر و ادب باشند، می‌توانند معنای پشت واژه‌ها و سخنان او را درک کنند. از همین رو معمولاً فالنامه حافظ را همراه با تفسیر هر شعر به فروش می‌رسانند که راهنمای جامع خرید دیوان حافظ می تواند به شما در خرید این کتاب کم نظیر کمک کند.

نحوه گرفتن فال حافظ در شب یلدا

برگزاری شب یلدا نزد ایرانیان بیشتر از چند هزار سال قدمت دارد اما فال گرفتن در این شب مبارک و با شکوه، چند صد سال است که به آداب این شب تبدیل شده است. فال گرفتن آداب خاصی دارد و ایرانیان به دلیل ارادت خاصی که به حضرت لسان الغیب دارند، به خوبی این آداب را به جا می‌آورند. در شب یلدا، بزرگترین فرد هر خانواده که معمولاً پدر یا مادر، پدربزرگ و مادربزرگ است، برای دیگران فال می‌گیرد.

شخصی که بخواهد بر حافظ تفال بزند، باید وضو گرفته و نیت کند؛ یعنی هر آرزو و خواسته‌ای دارد را در دل خودش تکرار کند. سپس فال گیرنده صلواتی فرستاده و به صورت تصادفی، یکی از صفحات کتاب را باز می‌کند و برای صاحب فال می‌خواند.

اگر می‌خواهید خودتان فال بگیرید، باید دیوان حافظ را با دست چپ گرفته و نیت کنید. سپس با دست راستتان کتاب را باز کنید و صفحه‌ای که به صورت تصادفی باز شده را به عنوان پاسخ نیت خود بخوانید. یک رسم جالب وجود دارد و آن هم این است که قبل از باز کردن دیوان حافظ، این شعر را بخوانید:

ای حافظ شیرازی، تو کاشف هر رازی، ما طالب یک فالیم، بر ما بنما رازی

با این کار حافظ را قسم می‌دهید بهترین راهکار را پیش پای شما بگذارد و آن طور که خیر و صلاحتان است، به شما پاسخ دهد.

معمولاً پاسخ هر فال، غزلی است که در بالاترین قسمت صفحه باز شده وجود دارد؛ همچنین ایرانیان رسم دارند غزلی که در صفحه سمت راست باشد را به عنوان پاسخ فال خود در نظر بگیرند. اگر بخشی از غزل در صفحه قبل قرار داشت، باید برگردید و آن را از اول بخوانید. یک رسم جالب دیگر هم در آداب فال گرفتن با اشعار حافظ وجود دارد و آن هم شاهد فال است. هروقت که حس کردید تفسیر فال با نیت شما همخوانی ندارد، می‌توانید بیت اول، سوم یا پنجم از غزل بعدی را به عنوان شاهد فال و پاسخ نیت خود در نظر بگیرید.

همان طور که می‌بینید، هر قسمت از آداب و رسوم این شب خاطره انگیز با جذابیت‌های خاص خود همراه است و شما را با برخی از فرهنگ ایرانی آشنا می‌کند!

آشنایی با رسم شاهنامه خوانی در شب یلدا

شاهنامه یکی از ارزشمندترین و مهمترین آثاری است که به خوبی فرهنگ و اصالت ایران را حفظ می‌کند. حتی خود فردوسی هم در وصف شاهنامه گفته که " عجم زنده کردم بدین پارسی"! بخش مهمی از تاریخ و فرهنگ ایران در شاهنامه درج شده و یادگار گرانبهایی از گذشتگان ماست. تا همین چند سال پیش، یعنی در زمان پدربزرگ‌هایمان اکثر افراد شاهنامه را حفظ بودند و داستان‌های آن را بدون مراجعه به کتاب، در جمع‌های شبانه خود بازگو می‌کردند.

در آن زمان تنها سرگرمی مردم همین بود که شب‌های طولانی پاییز دور هم جمع شوند و به داستان‌های شاهنامه که توسط بزرگترها نقل می‌شد، گوش جان بسپارند. امروزه اما نه خبری از آن جمع‌های صمیمی و دورهمی‌های شبانه است و نه با وجود استفاده گسترده از تلفن‌های همراه و تبلت‌ها، کسی مجالی برای شاهنامه خوانی پیدا می‌کند. چه بسا بسیاری از جوانترها حتی چند بیت از اشعار فردوسی را هم از بر نیستند. به همین دلیل است که باید حداقل از شب یلدا به عنوان فرصتی برای آشنایی نسل جوان با این کتاب ارزشمند و غنی بهره برد.

در اکثر خانواده‌های ایرانی، هنوز هم در شب یلدا بزرگتر خانواده یکی از اشعار حماسی شاهنامه را به شکلی پرشور و با صدای بلند برای جمع می‌خواند. معمولاً نبرد رستم و سهراب، نبرد رستم و دیو و همچنین نبرد رستم و اسفندیار، پرطرفدارترین اشعار شاهنامه هستند که در این شب نقل خواهند شد. اگر خیلی خوش شانس باشید، یکی از ریش سفیدان خانواده‌تان این داستان‌های تراژدی شاهنامه را از حفظ برایتان نقل خواهد کرد! همین تجربه مهیج و لذت بخش است که بلندای شب تاریک و سرد یلدا را برای مردم، گرم و لذت بخش می‌کند.

ویژگی های شاهنامه

شاهنامه اثری فاخر از حکیم ابوالقاسم فردوسی به شمار می‌رود. به گفته خود فردوسی، 30 سال طول کشیده تا چنین اثر بی بدیعی گردآوری شود و اکنون مانند یک گنجینه گرانبها، به ما برسد. در واقع فردوسی تمام جوانی خود را برای تهیه شاهنامه صرف کرده و همین هم راز ماندگاری اثر اوست. به طوری که تاکنون هیچ شاعر دیگری به اندازه فردوسی نتوانسته در میان مردم خود و حتی مردم کشورهای دیگر ماندگار باشد. امروزه اشعار فردوسی به زبان‌های مختلف دیگری در دنیا ترجمه می‌شوند و همه اهل ادب در هر جای جهان که باشند، از این اثر بی نظیر شگفت زده خواهند شد.

زمانی که فردوسی شاهنامه را تالیف کرد، بیگانگان به کشور چیره شده بودند و فرهنگ عربی درحال غالب شدن بر فرهنگ و تمدن کهن ایران زمین بود. فردوسی با تلاش و کوشش های بسیار خود و پرداختن بهایی سنگین همچون جوانی، توانست زبان پارسی و اصالت ایران را حفظ کند و اگر هنوز هم ما با این زبان شیرین و دلنشین صحبت می‌کنیم، همه را مدیون این شاعر بلند آوازه هستیم.

کارشناسان شعر و ادب فارسی، ویژگی های شاهنامه را به صورت زیر خلاصه کرده‌اند:

• شاهنامه یکی از بهترین کتاب‌های ادبی است که می‌تواند تمدن و فرهنگ قوم ایرانی را به شکل فشرده به خواننده نشان دهد. تمام داستان‌ها، افسانه‌ها و حتی شخصیت های شاهنامه، باورهای عامیانه‌ای که در آن زمان بین مردم رواج داشته را بیان خواهند کرد.
• شاهنامه را می‌توان نسب نامه مردم ایران به شمار آورد که اصالت و ریشه ایرانیان را نشان می‌دهد.
• شاهنامه سرشار از اشعار حماسی است و سرگذشت انسان‌هایی را روایت می‌کند که با سرنوشت خود در جدال هستند و برای حفظ ارزش‌ها و افتخارات خود می‌جنگند.
• در این کتاب، وطن پرستی و دفاع از میهن کاملا به تصویر کشیده شده است که خوانش زیباترین داستان های شاهنامه در شب یلدا می تواند این شب را بیش از پیش به یاد ماندنی سازد.
• شاهنامه بار ادبی سنگینی هم دارد و هنوز که هنوز است، به ندرت می‌توان آثاری مشابه آن را در دنیا پیدا کرد.

کلام پایانی

در این مطلب سعی کردیم در مورد فلسفه گرفتن فال حافظ و خواندن شاهنامه در شب یلدا با شما عزیزان صحبت کنیم. شب یلدا یکی از سنت های بر جای مانده از پیشینیان ما بوده و بخشی از فرهنگ و اصالت ماست. بنابراین به عنوان یک ایرانی وظیفه داریم در هر جای دنیا که ساکن بودیم، این شب باشکوه را جشن بگیریم و آن را به شعر شب یلدا و اشعار حافظ و فردوسی بزرگ، مزین کنیم.

امیدواریم که از این مطالب استفاده لازم را برده باشید و تمام تلاش خود برای زنده نگه داشتن سنت های دیرینه کشورمان را به کار ببرید.