همه چیز درباره دیوان حافظ

دیوان حافظ یکی از بهترین کتاب‌های ادبیات کلاسیک ایران است که برای مردم اهمیت بسیار زیادی دارد. اشعار حافظ شیرازی امروزه در دورهمی‌ها و مراسم های مهمی مثل شب یلدا مورد استفاده قرار می‌گیرد. مردم ایران نسبت به غزلیات حافظ، احترام و ارزش بسیار زیادی قائل هستند و سخنان او را بسیار مهم و معتبر می‌دانند.

یکی از ویژگی ‌های اشعار حافظ، این است که علاوه بر زبان فارسی، برخی از بیت‌های آن به زبان عربی یا به صورت ترکیبی از زبان فارسی و عربی نوشته شده است. همچنین می‌توان در سروده‌های حافظ، یک غزل کاملاً عربی مشاهده کرد که به زیبایی هرچه تمام‌تر سروده شده است. در این مطلب از مجموعه پیام عدالت ارائه کننده انواع کتاب نفیس، قصد داریم درباره دیوان حافظ و غزلیات آن به طور کامل صحبت کنیم؛ بنابراین تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.

پیشنهاد به مطالعه بیشتر: اشعار عاشقانه حافظ، +۳۰ شعر عاشقانه کوتاه و بلند از حافظ با معنی

دیوان حافظ شیرازی و تعداد غزلیات حافظ

نمی‌توان گفت کتاب حافظ تنها به غزلیات پرداخته است؛ زیرا در این کتاب ارزشمند، اشعاری با قالب‌های شعری دیگر نیز مشاهده می‌شود. به عنوان مثال می‌توان نمونه‌هایی از مثنوی یا رباعی را نیز در اشعار او مشاهده کرد. شاید با مشاهده سطحی اشعار این شاعر بزرگ به این نتیجه برسید که تعداد غزلیات حافظ به نسبت شهرت و اعتبار این شاعر بسیار اندک است؛ اما در واقع باید گفت حافظ، شاعری نبوده که پیوسته در حال سرودن غزل باشد.

برخی افراد تصور می‌کنند بخشی از اشعار مهم حافظ از بین رفته‌ و ممکن است طی تاریخ نابود شده باشند؛ اما در واقع با توجه به اینکه هیچ مدرکی در این باره وجود ندارد، نمی‌توان این فرضیه را موثق و معتبر دانست. حدوداً ۱۵ غزل از دیوان حافظ وجود دارد که کارشناسان آن را به عنوان غزلیات اصلی شخص حافظ تأیید کرده‌اند و شما می توانید با خرید دیوان حافظ، از خواندن این اشعار لذت ببرید.

نحوه جمع آوری دیوان حافظ

یکی از موضوعات مهم در تاریخ غزلیات حافظ، نحوه جمع‌آوری آن است که بارها در این باب داستان‌سرایی شده است. به طور کلی نمی‌توان گفت این دیوان در زمان حیات حافظ جمع آوری شده است. عده زیادی این احتمال را بیان می‌کنند که غزلیات این شعر بزرگ بعد از وفات او جمع آوری شده‌ و در اختیار همگان قرار گرفته‌ است. شخصی که توانسته است اشعار حافظ شیرازی را گردآوری کند، محمد گلندام بوده است.

برخی دیگر تصور می‌کنند حافظ قبل از اینکه فوت کند، تمامی غزل‌های خود را جمع آوری و ویرایش کرده است. تصور می‌شود او این کار را چندین سال قبل از مرگ خود انجام داده است؛ اما باز هم به دلیل عدم وجود مدارک کافی، نمی‌توان این فرضیه را نیز معتبر دانست.

در نقاط مختلف جهان و در سال‌های متفاوتی از تاریخ، تعدادی از نسخه‌های دیوان حافظ شیرازی یافت شده است؛ اما مشکلی که در این باب وجود دارد این است که هیچ کدام از آنها تعداد غزلیات مشخصی ندارند‌. به عنوان مثال یکی از آنها ۵۰۰ شعر دارد و دیگری حدود ۶۴۰ یا بیشتر؛ بنابراین به دلیل تفاوت در تعداد اشعار و غزلیات نمی‌توان هیچ کدام از این نسخه‌ها را معتبرترین نسخه دانست.

در قرن پانزدهم میلادی در کشورهای اروپایی نیز نمونه‌هایی از نسخه‌های غزلیات حافظ مشاهده شده‌ است. نکته بعدی که در رابطه با دیوان حافظ در کشورهای اروپایی و ایران وجود دارد، این است که خط مکتوب شده این کتاب‌ها نیز با یکدیگر یکسان نیست. به عنوان مثال برخی از آنها به زبان فارسی و برخی دیگر به زبان ترکیه نوشته شده‌اند.

مطالب مرتبط: عروس قرآن چیست؟

ویژگی‌های دیوان حافظ

دیوان حافظ با وجود غزلیات بی‌نظیر و قصیده‌های دل انگیز حافظ شیرازی، محبوب شده است. علت این است که او همواره اشعار خود را با رسایی کلام سروده است. شاید با خود بگویید بسیاری از شاعران در طول تاریخ، اشعاری با کلامی رسا و زیبا سروده اند پس علت محبوبیت بیشتر اشعار حافظ میان مردم چیست؟ در اینجا ویژگی های دیوان حافظ که موجب محبوبیت بیشتر آن شده اند را بررسی می کنیم.

• تصویرسازی و فضاسازی قوی

یکی از مهمترین ویژگی‌های دیوان حافظ تصویرسازی است. حافظ هنگام سرودن غزلیات خود سعی کرده است تا جایی که ممکن است به تصویرسازی و فضاسازی بپردازد. حجم بالایی از فضاسازی آن هم در شعر که به راحتی ممکن نیست، یکی از موارد اعجاب انگیز سروده‌های او است.

• شورآفرینی

دیگر ویژگی سروده‌های حافظ، شور آفرینی است. او اشعار خود را به گونه‌ای سروده است که هر کسی با خواندن آنها به وجد می‌آید. با مطالعه اشعار حافظ شما کسل نخواهید شد؛ زیرا این اشعار سراسر شور آفرینی و هیجان و انگیزه هستند.

• سرشار از مضامین ابتکاری

یکی دیگر از خصوصیات دیوان حافظ این است که سرشار از مضامین ابتکاری است. کمتر کسی مانند او پیدا می‌شود که اینگونه، اشعار زمان گذشته را تغییر داده و به شیوه‌ای رسا و بهتر از خود شاعران بیان کند. با مطالعه شعرهای حافظ تک تک این مضامین را می‌توان تشخیص داد.

• گزیده گویی و کم گویی اشعار حافظ

تاکنون اتفاق افتاده است که با مطالعه اشعار شاعران گذشته احساس کنید برخی از بیت‌ها در شعر اضافی هستند یا بهتر است که از اشعار حذف شوند؟ این موضوع هیچ‌گاه در اشعار حافظ دیده نمی‌شود. او کاملاً به جا سخن گفته و مفهوم و منظور خود را کوتاه و خلاصه بیان کرده است. به همین دلیل هر یک از ابیات کتاب حافظ، خود قصه‌ای جدا هستند و نمی‌توان آنها را از شعر حذف کرد.

• بیان شیرین اشعار حافظ

از مهمترین ویژگی‌های دیوان حافظ، زبان شیرین آن است. حافظ لحن و بیانی شیرین دارد؛ به گونه‌ای که کلام او کاملاً به دل می‌نشیند. اگر اینگونه نبود، او امروز تا این حد میان دل‌ها محبوب نبود.

• آهنگین بودن و موسیقی زیبای اشعار حافظ

اشعار حافظ معمولاً آهنگین هستند. به گونه‌ای که از روح سروده شده و به جان می‌نشینند و مانند یک موسیقی زیبا می‌توانند برای هر کسی جذاب باشند.

• رسایی و استفاده از کنایه های زیبا

یکی از ویژگی ‌های دیوان حافظ، بیان ادبی و فوق العاده اشعار اوست. به گفته کارشناسان، حافظ شیرازی تا حد زیادی از کلمات متناسب و آهنگین استفاده کرده است و نحوه بیان این کلمات در جایگاه صحیح، باعث شیوایی کلام کتاب حافظ شده است.

اشعار این شاعر پارسی زبان به حدی لطیف هستند که با پوست و گوشت و استخوان لمس می‌شوند. همین موضوع ارزش دیوان حافظ را در تمام جهان بیشتر از پیش کرده است. به گونه‌ای که این کتاب امروز در تعداد زیادی از کشورهای جهان به زبان‌های مختلفی ترجمه شده و به چاپ می‌رسد.

همه این ویژگی ها، افراد بسیاری را به تهیه و مطالعه این کتاب تشویق می کند. شما می توانید با استفاده از راهنمای خرید دیوان حافظ، در سایت پیام عدالت، بهترین انتخاب را با توجه به نیاز خود داشته باشید.

گستردگی نسخه ‌های دیوان حافظ در جهان

یکی از مطالب قابل توجه و فوق العاده که باید در این مقاله به آن توجه شود، این است که دیوان حافظ بیشتر از هر کتاب فارسی دیگری نسخه برداری شده و به چاپ رسیده است. این نسخه برداری در سراسر جهان انجام شده است. از کشورهایی مثل هندوستان گرفته تا کشورهای فرانسه و انگلیس همه و همه استقبال قابل توجهی نسبت به کتاب سروده‌های حافظ داشته‌اند.

با توجه به اینکه در فرهنگ و ادب فارسی، شاعران مختلفی حضور داشتند و هرکدام چندین دیوان مکتوب کرده‌اند، شاید توجه و علاقه به کتاب سروده‌های حافظ میان کشورهایی که فارسی زبان نیستند، بسیار جالب توجه باشد.

تاکنون ۱۷۰۰ نسخه خطی از اشعار حافظ و غزلیات آن در تمامی جهان به چاپ رسیده است. با توجه به اینکه این کتاب باید به همه زبان‌ها ترجمه شود و امکان ترجمه آن به برخی زبان‌ها وجود نداشته یا فرآیندی پیچیده و مشکل بوده است، ممکن است در برخی کشورهای اروپایی، کتاب سروده‌های حافظ شیرازی به صورت ناقص و تنها محدود به برخی از غزلیات و اشعار به چاپ رسیده باشد.

حتی برخی کشورها، دیوان حافظ را به شکل دیگری چاپ کرده‌اند. این کشورها در کنار اشعار، نکات تحلیلی و انتقادی خود را نیز بیان کرده‌اند. به خصوص در کشور ایران نسخه‌های خوشنویسی شده از کتاب سروده‌های حافظ بسیار مورد توجه قرار گرفته است.

در سال ۱۳۶۷ تحقیقاتی انجام شده بود که نشان داد حدود ۳۰۰ نسخه چاپی از دیوان حافظ شیرازی منتشر شده است. این میزان چاپ با توجه به قرنی که مردم همچون گذشته به ادب و سخن فارسی و معیار و فرهنگ توجه چندانی نداشته‌اند، قابل تأمل بوده است.

ارزش اشعار حافظ

با توجه به اینکه بسیاری از کشورهای اروپایی، تاکنون کتاب دیوان حافظ را به زبان‌های مختلف ترجمه کرده و اشعار آن را مورد استفاده قرار داده‌اند، تحقیقاتی که توسط کارشناسان زبان و ادبیات انجام شده است؛ نشان می‌دهد ارزش اشعار حافظ بیش از حد تصور است.

همانطور که گفته شد، ویژگی ‌های دیوان حافظ سبب شد نسخه‌های بسیار بیشتری از سروده های او به چاپ برسد. اگر می‌خواهید بدانید کتاب شعرهای حافظ تا چه حد بر تفکر ایرانی تأثیرگذار بوده است، کافی است به ماندگاری این کتاب نگاه کنید. کتاب حافظ با وجود اینکه هزاران سال از مکتوب شدن آن می‌گذرد، همچنان بین نژادهای مختلف ایرانی مورد توجه است. در تمامی مراسمات کهن ایرانی، دیوان حافظ یک کتاب ارزشمند شناخته می‌شود.

همینطور باید گفت این کتاب از این پس نیز اثر جاودانه‌ای خواهد ماند و نسل‌های بعدی نیز از اشعار و ادبیات کتاب شعرهای حافظ استفاده خواهند کرد. امروزه می‌بینیم که چگونه اشعار حافظ وارد حرفه‌های دیگر نیز شده است. به عنوان مثال سفالگران، نگارگران و خوشنویسان برای ساخت کارهای ارزشمند از شعرهای حافظ استفاده می‌کنند.

سبک کتاب دیوان حافظ

حال که درباره ارزش و اعتبار کتاب سروده‌های حافظ صحبت کردیم، بد نیست سبک کتاب اشعار حافظ را نیز مورد بررسی قرار دهیم و ببینیم چه چیزی باعث شده است این کتاب به یک اثر هنرمندانه و جاودان تبدیل شود.

با بررسی که کارشناسان ادبیات فارسی انجام داده‌اند، متوجه شدند که سبک و زبان کتاب دیوان حافظ شیرازی میان زبان و سبک خراسانی و زبان و سبک هندی قرار دارد. حافظ شیرازی سعی کرده است در کتاب خود عشق و عرفان را غالب نشان داده و تصمیم‌ها و برخوردهای عقل را با توجه به تجلی عشق در نظر گیرد.

به بیان واضح‌تر می‌توان گفت در کتاب حافظ، عشق او که همان خداوند است، ارزش و اعتبار بسیار بالایی دارد و عشق و عرفان به خدا از هر چیزی بالاتر خواهد بود. حافظ شیرازی در دیوان خود سعی کرده است، غم و فراق جدایی از یار که همان معشوق یا خداوند است را به زبانی غم انگیز به تصویر بکشد. به جای پرداختن به مسائل مادی و دنیوی سعی کرده است به مسائل درونی که باعث وصال به عشق واقعی می‌شود، توجه کند.

عرفان و معرفت در کتاب حافظ به وفور به چشم می‌خورد. اگر دقیق‌تر به کتاب دیوان حافظ نگاه کنیم، متوجه می‌شویم حافظ شیرازی سعی کرده است عشق و عرفان را با یکدیگر، هم مسیر کند و هر دو را به صورت متعادل در اشعار خود حفظ کند. همزمان با این موضوع، به ستایش و نیایش پروردگار نیز می‌پردازد که البته ستایش پروردگار را بیشتر در قصیده‌های حافظ می‌توان پیدا کرد. شاید همین موضوع است که باعث شده است این کتاب در سراسر جهان محبوبیت بسیار زیادی داشته باشد.

عشق و عرفان و ستایش در کنار یکدیگر می‌توانند یک مثلث قوی ایجاد کنند. شاید کمتر شاعری باشد که معبود خود را به عنوان معشوق در نظر گرفته باشد و این گونه به ستایش و نیایش او پرداخته باشد.

زبان سخن حافظ به نحوی است که شما با یک بار گوش کردن به شعرهای حافظ می‌توانید آن را به خاطر بسپارید. هر بیت از دیوان حافظ، دارای پند و عبرتی جداگانه است. در عین حال فهمیدن سخنان حافظ و ابیات آن چندان سخت نیست. هر کسی که اندکی با ادبیات فارسی آشنایی داشته باشد، می‌تواند به راحتی متوجه معنا و مفهوم اشعار حافظ شود. گرچه در برخی کتاب‌های حافظ، در کنار اشعار معنی و مفهوم آن نیز بیان شده است.

قصیده‌های دیوان حافظ

قصیده‌های دیوان حافظ بسیار اندک هستند. در واقع بخش بیشتری از کتاب حافظ را غزلیات تشکیل می‌دهد. هرچند در کتب جدیدی که از سروده‌های حافظ به چاپ می‌رسد، تعداد بیشتر قصیده مکتوب شده است؛ اما در نسخه‌های قدیمی‌تر می‌توان مشاهده کرد که تعداد قصیده‌ها بسیار کمتر هستند.

در نسخه‌های قدیمی‌تر در پایان یک یا دوتا از شعرهای حافظ، چند بیت قصیده آورده شده است. قصیده‌ها بدون نام و عنوان هستند و هیچ منبع دیگری از آنها در دست نیست؛ اما امروزه ۵ قصیده در کتاب سروده‌های حافظ قابل مشاهده است. یک قصیده کاملاً به زبان عربی و همینطور یک ترکیب بند در دیوان حافظ دیده می‌شود. از آنجایی که سبک و محتوای قصیده‌ها به غزلیات حافظ شباهت بسیار زیادی دارد، گاهاً قصیده‌ها در بخش غزلیات درج شده اند.

قطعه‌ های جداگانه اشعار حافظ

در بخش‌هایی از سروده‌های حافظ شیرازی می‌توان اشعاری را مشاهده کرد که بسیار کوتاه هستند و با مناسبت‌ها در ارتباط هستند. به عنوان مثال به مناسبت وقوع یک حادثه تاریخی یا یک رویداد خاص، او قطعه‌ای جداگانه و با ابیات کمتر سروده است که درج آنها در کتاب سروده‌های حافظ، خالی از لطف نبوده است.

با توجه به اینکه این اشعار در رابطه با یک رویداد واقعی و حقیقی سروده شده‌اند، سرشار از درس و عبرت و پند و اندرز هستند و برای خوانندگان جالب هستند. نمی‌توان ارزش جداگانه‌ای به لحاظ سرودن شعر هنری برای این قطعات قائل شد؛ هرچند که این اشعار از لحاظ تاریخی بسیار مهم و دارای اهمیت هستند.

بهترین مرکز فروش دیوان حافظ

اشعار حافظ سراسر پند و اندرز و اشعار عارفانه و عاشقانه است که برای هر کسی جذاب است. اگر یکی از افرادی هستید که به ادب و سخن فارسی کهن علاقه‌مند هستید، می‌توانید با مطالعه کتاب حافظ به تجربه‌های خود بیافزایید.

علاوه بر این، با توجه به اینکه در بسیاری از مراسم‌ها مثل شب یلدا اکثر خانواده‌های ایرانی برخی اشعار کتاب حافظ را برای خانواده می‌خوانند، خرید یک دیوان حافظ نفیس با محتوای ارزشمند و نگارگری عالی، یک یادگاری مناسب خواهد بود. وبسایت پیام عدالت کتاب نفیس دیوان حافظ و محصولات دیگری همچون گلستان سعدی، کتاب مثنوی معنوی، بوستان سعدی و … را با بهترین خصوصیات و تذهیب به فروش می‌رساند.

در این مطلب درباره دیوان حافظ و ویژگی های آن صحبت کردیم. کتاب حافظ، سراسر محتوا و اشعار عارفانه و عاشقانه است. او در این کتاب سعی کرده است به ستایش و نیایش پروردگار خود بپردازد و بسیاری از اشعار خود را برای معشوق خود که همان خداوند است سروده است. امروز جملات و ابیات کتاب دیوان حافظ شیرازی در جای جای دنیا به چشم می‌خورد. مثلاً روی طرح قالی یا لوح هدیه نیز می‌توان اشعار حافظ را مشاهده کرد؛ بنابراین مطالعه اشعار کتاب حافظ بسیار جالب خواهد بود.