زندگی نامه سعدی به همراه اشعار و آثار سعدی

یکی از بزرگترین شاعران فارسی‌زبان، سعدی شیرازی است. سعدی علاوه بر شاعر، یکی از نویسندگان بزرگ ایرانی نیز می‌باشد که در قرن هفتم هجری زندگی می‌کرد. امروزه غزلیات سعدی نه تنها در ایران مطالعه می‌شود، بلکه به چندین زبان مختلف ترجمه شده و در اختیار افراد خارجی نیز قرار گرفته‌اند.

سعدی شیرازی بیان بسیار شیوایی دارد. امروزه کمتر کسی در کشور ایران حضور دارد که این شاعر گرانقدر را نشناسد. علاوه بر آثار و کتاب های سعدی شیرازی، زندگینامه این شاعر بزرگ نیز بسیار جالب است. در ادامه این مطلب شما را به طور کامل با زندگی نامه سعدی شیرازی و آثار او آشنا می کنیم.

سعدی کیست؟

سعدی یکی از شاعران و نویسندگان بزرگ قرن هفتم هجری است. نام کامل سعدی «ابو محمد مشرف الدین مصلح بن عبدالله بن مشرف» است که به تخلص، سعدی نامیده می‌شود. وی جزء بزرگترین شاعران ایران است و نام و آثار او در کنار شاعران بزرگی مثل حافظ و آثاری همچون دیوان حافظ شنیده می‌شود. آثار وی شامل نظم و نثر هستند و هرکدام با زیبایی سخن به شکل هر چه تمام تر، مکتوب شده‌اند.

پیشنهاد به مطالعه بیشتر: زندگی نامه حافظ شیرازی و مجموعه آثار او

یکی از مهمترین آثار او که برای ایرانیان محبوبیت بسیار زیادی دارد، غزل‌های سعدی است. اکثر اشعار سعدی در رابطه با اخلاق، ادب و عرفان است. او اشعار خود را با زبانی کاملا ساده و روان بیان می‌کند؛ به گونه‌ای که هر فردی می‌تواند با مطالعه اشعار سعدی معنی و مفهوم آن را متوجه شود.

کمتر شاعری پیدا می‌شود که به این زیبایی به اخلاق و ادب انسانی بپردازد. بنابراین تمامی اشعار و آثار سعدی در عین این که می‌توانند اوقات بسیار خوبی را برای علاقه مندان به شعر و ادب ایجاد کنند، دارای پند و عبرت نیز هستند. طی چندین سال گذشته علاوه بر شاعران معاصر فارسی، چندین شاعر اروپایی و خارجی به بررسی و ارزیابی آثار سعدی پرداختند. نتایج ارزیابی و تحلیل این شاعران بسیار جالب بود. چرا که آنها معتقد هستند کشورهای اروپایی، ادبیات و شعر فارسی را با کمک سعدی شناختند.

زندگی نامه سعدی

سعدی بین سال های ۶۰۰ تا ۶۵۰ قمری در شیراز به دنیا آمد. البته در رابطه با سال دقیق تولد وی اطلاعات واضحی در دست نیست. برخی از محققان معتقد هستند که سعدی در سال ۵۸۵ قمری متولد شده است. وی از همان ابتدای زندگی مشغول به تحصیل علم و ادب بود. به طوری که به مدرسه نظامیه می‌رفت و دوران جوانی خود را در این مدرسه گذراند.

در آن زمان، مدرسه نظامیه به عنوان بهترین و مهمترین مرکز علم و دانش شناخته شده بود. علوم مختلفی در این مدرسه به دانش آموزان، آموزش داده می‌شد. سعدی به علوم مختلفی علاقه داشت؛ به همین دلیل در مدرسه نظامیه به تحصیل ادب، تفسیر، حکمت، کلام و فقه پرداخت.

او بعد از اتمام دوران تحصیل خود به شهرهای دیگر سفر کرد. از جمله شهرهای مهمی که سعدی در طول زندگی خود به آنجا سفر کرده است، مراکش، شام، حبشه و حجاز می‌باشد. بعد از گذشت چند سال، سعدی تصمیم گرفت مجدداً به شهر خود شیراز بازگردد. بعد از آن، دیگر سعدی از شیراز خارج نشد و تا پایان عمر خود در شیراز ماند. سعدی آثار مختلفی را مکتوب کرد، ولی اطلاعات دقیقی راجع به بسیاری از آنها در دست نیست.

وضعیت داخلی ایران در زمان سعدی

سعدی در دوران زندگی خود جنگ‌های بسیار وحشتناکی را مشاهده کرد. به عنوان مثال حمله مغول به کشور ایران درست در دوران زندگی سعدی اتفاق افتاد. در همان زمان بود که آثار و ادبیات فارسی تا حد زیادی نابود شدند. به همین دلیل است که ما هنوز نمی‌دانیم آیا به تمامی آثار سعدی دسترسی داریم یا خیر.

در زمان زندگی سعدی بسیاری از عالمان و بزرگان علم و ادب توسط دشمنان کشته شدند. با این حال، وضعیت داخلی شهری که سعدی در آن زندگی می‌کرد، بسیار مناسب بود. زیرا حاکمان شهر شیراز توجه بسیار زیادی به علم و ادب داشتند و معمولاً شرایط سیاسی در شهر شیراز مساعد بود. همچنین این حاکمان تمام تلاش خود را کردند تا از ورود مغولان به این شهر جلوگیری شود.

وضعیت خانوادگی و نوشتن آثار

سعدی از زمانی که ۱۲ سال داشت، پدر خود را از دست داد. به سعدی «مصلح» نیز می‌گفتند، این نام از روی پدربزرگ سعدی بر روی او گذاشته شده بود. سعدی خواهر زاده «قطب الدین شیرازی» است. قطب الدین شیرازی یکی از بزرگترین و بهترین علمای قرن هفتم است. این عالم در فلسفه و حکمت تبحر داشت؛ همچنین دستی بر علوم طبیعی هنر و پزشکی داشت.

حضور چنین عالم بزرگی در خانواده باعث شد که سعدی نیز به سمت علم، حکمت و عرفان متمایل شود. سعدی در سال ۶۵۵ قمری، بوستان سعدی را به شکل نظم نوشت و در سال ۶۵۶ قمری، گلستان را تمام کرد. در برخی از اشعار سعدی نام پدر او آورده شده است.

معمولاً نوشتن یک کتاب شعر آن هم در آن زمان، کار چندان راحتی نبود. ولی سعدی به علت علم بسیار زیاد در شعر و ادبیات فارسی، توانست فقط در فاصله زمانی یک سال گلستان و بوستان را تمام کند. کتاب گلستان و بوستان، مهمترین آثار سعدی شیرازی هستند. علاوه بر این، سعدی چندین قصیده، غزل و قطعه نیز سروده است. حتی در نمونه آثار وی ترجیع بند و رباعیات نیز مشاهده می‌شود. تاریخ وفات سعدی شیرازی بین سال‌های ۶۹۰ تا ۶۹۴ قمری است.

آرامگاه سعدی کجاست؟

افرادی که قصد دارند از آرامگاه سعدی دیدن کنند، باید به شهر شیراز بروند. آرامگاه سعدی در نزدیکی باغ دلگشا و در انتهای خیابان بوستان، واقع شده است. محل زندگی سعدی در سال‌های پایانی عمر او یک خانقاه بود. به همین دلیل بعد از وفات سعدی، او را در همان مکان دفن کردند که به آن سعدیه گفته می‌شود. برخی از عالمان و بزرگان ایرانی مثل «شوریده شیرازی» در نزدیکی مقبره سعدی دفن شده‌اند.

آثار سعدی

برای اینکه تمامی علاقه مندان بتوانند به آثار سعدی دسترسی داشته باشند، کتابی به نام کلیات سعدی، تهیه شده است که در آن تمام آثار سعدی وجود دارد. در این کتاب می‌توان قطعه، قصیده، غزل یا ترجیع بند از سعدی را مطالعه کرد.

مهمترین آثار سعدی کتاب گلستان و بوستان هستند. بوستان زودتر از گلستان سروده شد و به شکل نظم مکتوب شد، ولی کتاب گلستان به صورت نظم و نثر مسجع است و حدود یک سال بعد از کتاب بوستان مکتوب شد. هر دو کتاب بوستان و گلستان، زبانی بسیار ساده و سلیس دارند. در سرودن اشعار سعدی از نظر قوانین و ادبیات فارسی هیچ گونه مشکل یا خطایی را نمی‌توان مشاهده کرد و همه موارد رعایت شده است.

1. بوستان سعدی

نوشتن کتاب سعدی در سال ۶۵۵ هجری قمری انجام شد. این کتاب به عنوان اولین کتاب بزرگ و مشهور سعدی با بیان بسیار زیبا و قدرتمند نوشته شد. در گذشته به این کتاب «سعدی نامه» نیز گفته می‌شد. اما بعد از مدتی نام آن تغییر کرده و امروز با نام «بوستان» شناخته می‌شود. نحوه نوشتن بوستان سعدی بسیار جالب است. هر یک از اشعاری که در کتاب بوستان سعدی وجود دارد، نشان دهنده یکی از تجربیات سعدی است که در سفرهای خود به دست آورده است.

همانطور که گفته شد، سعدی بعد از اتمام دوران تحصیل خود در مدرسه نظامیه، به شهرهای مختلفی مثل شام و مراکش سفر کرد و در هر یک از سفرهای خود خاطرات بسیار جالبی را بر جای گذاشت. مجموعه عبرت‌هایی که سعدی در طول سفرهای خود به دست آورد، در کتابی به نام بوستان جمع آوری شد. بعد از اتمام سفرها، سعدی به شیراز بازگشت و کتاب خود را که به شکل نظم تعریف کرده بود، به دوستان و آشنایان خود معرفی کرد و استقبال بسیار زیادی از آن شد.

در بوستان سعدی می‌توان اشعار را مشاهده کرد و خبری از نثر نیست. در این کتاب حدود ۴ هزار بیت وجود دارد. سعدی اشعار بوستان را در قالب مثنوی سروده است تا بتواند داستان‌ها و روایت‌های زندگی خود را بهتر بیان کند. مضامین اشعار سعدی در کتاب بوستان معمولاً شامل اخلاق، عرفان، ادب و تربیت و سیاست هستند. در کتاب بوستان حدود ۱۰ فصل وجود دارد.

 مقدمه این کتاب بسیار زیاد است. نام‌های فصول مختلف کتاب بوستان به صورت زیر هستند:  عشق، تربیت، شکر، توبه، تواضع، عدل، احسان، رضا، ذکر و مناجات و ختم کتاب. 

2. گلستان سعدی

گلستان سعدی بعد از بازگشت سعدی به شیراز و حدود یک سال بعد از بوستان، مکتوب شده است. این کتاب در سال ۶۵۶ هجری قمری تالیف شد. نحوه نوشتار کتاب گلستان با بوستان کمی متفاوت است. در کتاب گلستان می‌توان نظم و نثر مسجع را به صورت همزمان مشاهده کرد. اشعاری که در کتاب گلستان تعریف شده‌اند، بسیار آهنگین و جذاب هستند. در عین حال آثاری که به صورت نثر تعریف شده‌اند، مورد توجه بسیاری از بزرگان علم و ادب فارسی قرار گرفته‌اند.

در کتاب گلستان حدود ۸ فصل وجود دارد که هرکدام، نام‌های مربوط به خود را دارند. یکی از نکات جالب و مهم در رابطه با گلستان این است که هر فصل به بررسی یک موضوع مهم زندگی می‌پردازد. مثلاً فصل اول در رابطه با عشق و جوانی است. فصل دوم در رابطه با ضعف و پیری است. به همین ترتیب فصل‌های بعدی نام‌هایی همچون تاثیر تربیت، سیرت پادشاهان، اخلاق درویشان، فضیلت قناعت، فوائد خاموش و آداب صحبت دارند.

یکی از تفاوت‌های مهم گلستان و بوستان این است که سعدی سعی کرده است در کتاب گلستان به جای صحبت کردن از سفر و تاریخ یا پند و نصیحت، در رابطه با مسائل زندگی صحبت کند. در حالی که در کتاب بوستان، به وفور می‌بینیم که سعدی از صحبت کردن در رابطه با مسائل زندگی پرهیز کرده و به جای آن به تذکره نویسی پرداخته است. در گلستان می‌توان وضعیت فرهنگی و اجتماعی مردم را به خوبی مشاهده کرد.

گلستان نشان می‌دهد که طرز فکری و جهت زندگی مردم به چه شکلی بوده است. بنابراین مطالعه و خرید گلستان سعدی، اطلاعات بسیار مهمی در رابطه با زندگی مردم آن زمان در اختیار شما قرار می‌دهد. نوشتن گلستان نیز دقیقاً مانند بوستان است و سعدی آن را به صورتی تعریف کرده است که مطالعه و فهم آن برای همه افراد آسان باشد. به همین دلیل در کتاب گلستان کلمات سخت و دشوار را کمتر مشاهده می‌کنیم. نخستین شهری که کتاب گلستان را به چاپ رساند، شهر تبریز بود.

3. غزلیات سعدی

یکی دیگر از آثار مشهور سعدی، «غزلیات سعدی» است. تمامی غزل‌های این شاعر بزرگوار در این کتاب گردآوری شده است. تعداد ۷۰۰ غزل در کتاب غزلیات سعدی وجود دارد. غزل‌های سعدی بیشتر در مضامین عشق و عرفان سروده شده‌اند. در برخی از غزلیات، سعدی سعی کرده است پند و درس عبرت را به مخاطبان خود منتقل کند.

در گذشته ۴ کتاب مختلف با اسامی طیبات، بدایع، خواتیم و غزلیات قدیم وجود داشت. پس از مدتی تمامی غزل‌های موجود در این چهار کتاب گردآوری شده و به صورت غزلیات سعدی تالیف شد. اکثر غزلیات سعدی زمانی سروده شده است که این شاعر در سنین جوانی قرار داشت. سعدی در این سنین بیشتر سعی می‌کرد که هیجان و شور جوانی خود را در قالب سرودن اشعار عاشقانه به نمایش بگذارد.

4. نصیحه الملوک

یکی دیگر از آثار سعدی شیرازی «نصیحت الملوک» است که موضوع اصلی آن پند و عبرت و همچنین اخلاق و عرفان است. این کتاب مانند آثار دیگری همچون شاهنامه جذابیت بسیار زیادی برای خوانندگان دارد.

محصولات مرتبط: خرید شاهنامه

5. مجالس پنجگانه

سعدی علاوه بر اینکه به سرودن شعر و نوشتن نثر می‌پرداخت، سرشار از علم و ادب بود. به همین دلیل خطبه‌ها و سخنرانی‌های بسیار زیادی را برگزار می‌کرد که در آنها نکات مهم زندگی بیان می‌شد. به همین دلیل افرادی گرد هم آمدند تا به جمع‌آوری این سخنرانی‌ها و مکتوب کردن آنها بپردازند. اینکار در مجموع باعث شد کتاب «مجالس پنجگانه» نوشته شود.

البته سبک نوشتن مجالس پنجگانه به صورت نثر است و قالب اصلی آن پند، اندرز و نصیحت است. نمی‌توان قلم تالیف مجالس پنجگانه را با کتاب‌هایی مثل «بوستان سعدی» یا «گلستان سعدی» مقایسه کرد، ولی در هر صورت مطالعه آن خارج از لطف نیست.

6. قصاید عربی

قصاید عربی، مجموعه اشعار سعدی است که زبان اصلی آن عربی است. سعدی به علت تسلط خود به زبان عربی برخی از اشعار خود را به این زبان می‌سرود. معمولاً از جملات و عبارت‌های عربی در اشعار سعدی استفاده می‌شد. ولی تاکنون هیچ شعری مشاهده نشده است که سعدی آن را به تنهایی به شکل عربی سروده باشد. در کتاب قصاید عربی چندین قصیده، قطعه و تک بیت وجود دارد. این کتاب در سال ۱۳۹۰ چاپ شد. کتاب قصاید در عربی از نظر برخی از شاعران و بزرگان ادب فارسی بسیار ارزشمند است.

7. قصاید فارسی

کتاب «قصاید فارسی» یکی دیگر از آثار این شاعر بزرگوار است که موضوعات اصلی آن در رابطه با نیایش خداوند، پند و نصیحت و همچنین ارائه و بیان درس عبرت برای پادشاهان است.

8. غزلیات سعدی

یکی دیگر از آثار سعدی، «غزلیات سعدی» است که اسامی آن مطالبات، مضحکات و خبیثات است. معمولاً غزلیات سعدی به عنوان اشعار ارزشمند و محبوب شناخته نشده‌اند، اما در هر صورت از آثار سعدی شیرازی هستند. در کتاب مطالبات، روایت‌ها و لطیفه‌هایی بیان شده و معمولاً کلمات به صورت کاملاً آزاد و بی پروا بیان شده‌اند. برخی از روایت‌ها بیان می‌کنند که در آن زمان، مقامات سعدی را مجبور کرده بودند که غزلیات سعدی را بسراید.

9. ملعمات و مثلثات و ترجیعات

این سه نیز یکی دیگر از آثار سعدی شیرازی هستند که قالب اصلی آنها ترجیع بند است.

10. مراثی‌

سعدی کتاب «مراثی» را در ستایش و نیایش یکی از خلفای عباسی سروده است. نام این خلیفه عباسی «مستعصم بالله» بود. هلاکو )معروف به هلاکو خان یکی از چهار پسر تولی و از خاندان مغول بود که در حمله به ایران دست داشت( دستور داد تا این خلیفه عباسی کشته شود. به همین دلیل سعدی به علت ارادت و علاقه خود به این خلیفه، مراثی را سرود. قالب اصلی این کتاب نثر است و مرثیه‌های مختلفی نیز در آن بیان شده است.

11. صاحبیه

یکی دیگر از آثار سعدی شیرازی «صاحبیه» است که در ستایش شمس الدین، صاحب دیوان جوینی سروده شده است. اشعار این کتاب بیشتر شامل قطعات فارسی و عربی هستند.

سعدی شیرازی تحت تاثیر کدام شاعر بود؟

به عنوان شاعری که خود بر نسل‌های زیادی از شعرا و ادیبان اثرگذار بوده، خیلی سخت است که قبول کنیم سعدی هم نیم‌نگاهی به شاعران پیش از خود داشته اما واقعیت اینجاست که سعدی به شدت شیفته شاهنامه فردوسی و اشعار فردوسی برجسته بوده است.

البته در کنار علاقه به اشعار شاهنامه، سبک شعری ایشان به خواجه عبدالله انصاری نزدیک بود و همچون ایشان، حسی از مناجات و مضامین عرفانی در اشعار سعدی موج می‌زند. ناگفته نماند که سعدی، بوستان خود را بر وزن و قالب شعری شاهنامه سروده و با این کار، ارادت خود را به شاعر بزرگ ایرانی نشان داده است.

سعدی شیرازی از اساتید سخن است که هنوز هم مفاهیم منعکس شده در اشعار وی، کاربرد امروزی دارند و هیچگاه گرد زمان بر ابیات ایشان ننشسته و رنگ کهنگی به خود نگرفته است.

درونمایه و ویژگی اشعار سعدی

نگاهی دقیق به اشعار سعدی نشان می‌دهد که ایشان به دنبال بیان مسائل اخلاقی و داستان‌های پرمفهوم از طریق نظم و نثر بوده است. هیچگاه کلامی به زیبایی اشعار ایشان بر زبان‌ها جاری نشده و هیچ شاعری نتوانسته فصاحت کلام این بزرگ مرد عرصه ادب را تکرار کند.

به طور کلی سه ویژگی مهم در مورد اشعار سعدی شیرازی وجود دارد:

• سادگی کلام
• طنز و رندی
• ایجاز در شعر

اشعار سعدی ساده هستند و تمام افراد جامعه با هر سطحی از سواد، می‌توانند درونمایه کلام وی را متوجه شوند. البته نباید تصور کرد که این شاعر بزرگ، قادر نبوده که کلام خود را به پیچیدگی‌های زبانی مزین کند اما ترجیح سعدی این است که به گونه‌ای اشعار خود را بسراید تا تمام اقشار جامعه بتوانند پندهای ایشان را متوجه شده و کلام شاعر بر زبان مردم کوچه و بازار، جاری شود.

علاوه بر سادگی، نباید طنز جاری در اشعار این شاعر بزرگ را دست کم گرفت. طنزی که می‌تواند لبخند را به لب خواننده آورد و در عین حال، پیام اخلاقی خود را منتقل کند. در واقع سعدی به دنبال این بود تا با استفاده از زبان طنز، انتقادات خود را مطرح کرده و شرایط جامعه را بهبود دهد.

طنز جاری در حکایات اخلاقی و اشعار وی باعث شده که با گذشت چند صد سال، هنوز هم ابیات سعدی خواندنی باشند.

یکی دیگر از ویژگی‌های مهم اشعار سعدی، ایجاز یا همان خلاصه‌گویی است. گرچه سعدی را به عنوان استاد سخن می‌شناسند اما نباید تصور کنید که این لقب به معنای پرحرفی ایشان است، بلکه برعکس به این ویژگی اشاره دارد که سعدی شیرازی در کمترین کلمات و کوتاه‌ترین جملات، می‌تواند منظور و مفهوم مدنظر خود را به خواننده برساند.

کافیست نگاهی به حکایت‌های اخلاقی ایشان بیندازید تا متوجه شوید از چه سخن می‌گوییم. مثلاً به این حکایت کوتاه نگاه کنید که علاوه بر طنزپردازی، قدرت ایجاز شاعر را به بهترین شکل ممکن نشان می‌دهد:

«پادشاهی پارسایی را گفت: هیچت از ما یاد می‌آید؟ گفت: بلی، وقتی خدا را فراموش می‌کنم.»

با همین 16 کلمه، شاعر قادر است که علاوه بر ایجاد موقعیتی طنازانه و رندانه از تقابل پادشاه و پارسا، پند اخلاقی خود را نیز به مخاطب برساند. سعدی شیرازی اهل طفره رفتن و مقدمه چینی نیست و در همان واژه‌های نخستین خود، سراغ اصل مطلب می‌رود. این ویژگی را می‌توان در بیشتر حکایات و ابیات گلستان و بوستان سعدی مشاهده کرد. همین ویژگی‌ها باعث شده که سعدی شیرازی، شاعری برای تمام فصول و دوران‌ها باشد. اگر سرزمین شاعران و ادبیان، پادشاهی داشته باشد، هیچکس لایق‌تر از سعدی برای پوشیدن کسوت پادشاهی نیست.

ضرورت آشنایی با سعدی و تهیه آثار او

در این مقاله به طور کامل درباره آثار و زندگی نامه سعدی، شاعر بزرگ قرن ۷ هجری قمری صحبت شد. امروزه کمتر کسی پیدا می‌شود که آوازه سعدی به گوش او نرسیده باشد. آشنایی با ادبیات فارسی و کتاب‌ها یا اشعاری که در سالیان دور تالیف شده‌اند، می‌تواند روح ما را جلا ببخشد.

همانطور که گفته شد، اشعار سعدی بسیار جذاب و خواندنی هستند. به همین دلیل بسیاری از علاقه‎مندان به شعر و ادب فارسی تمایل دارند کتاب کلیات سعدی و دیگر آثار این شاعر بزرگوار را خریداری کنند. مراکز بسیار زیادی برای خرید بوستان سعدی یا گلستان وجود دارد.

انتشارات پیام عدالت یکی از مراکز ارائه دهنده کتاب و آثار شعر و ادب فارسی است. در این مجموعه تنوع بسیار زیادی از محصولات و کتاب نفیس وجود دارد که علاقمندان می‌توانند با مراجعه به این وب سایت، محصولات مورد نظر خود همچون کلیات سعدی را ثبت سفارش کرده و اقدام به خرید کلیات سعدی کنند. تجربه عالی متقاضیان از خرید کتاب های نفیس ادبیات فارسی یا کتاب های مذهبی همچون قرآن عروس یا خرید نهج البلاغه، باعث شده است هر ساله تعداد متقاضیان و کاربران بیشتری به خرید کتب این انتشارات روی آورند. شما هم می توانید برای خرید انواع کتب نفیس از طریق راه های بسیاری همچون سایت پیام عدالت یا مراجعه حضوری اقدام کنید.