ناصر خسرو قبادیانی از شاعران بلندآوازه ایرانی محسوب می شود که صاحب شهرت جهانی است. آثار این حکیم مشهور تاکنون در بسیاری از مؤسسات آموزشی دنیا ترجمه شده است. شخصیت و گرایش خاص ناصر خسرو، سبب جدایی بسیاری از اهل ادب از او در زمان خود شد. همین موضوع بیانگر ایمان و استواری این شخصیت ادبی می‌شود. در این مطلب از پیام عدالت درباره این شاعر و جزییاتی که از زندگی نامه ناصر خسرو قبادیانی حقیقت دارد، به طورکامل می‌پردازیم.
ناصر خسرو که بود؟
ابومعین ناصرخسرو قبادیانی بلخی، یکی از شاعران بلندآوازه ایرانی است. وی همچنین حکیم ماهری در زمینه فلسفه و جهانگردی است که در دوران خود، صاحب نام بود.
ناصر خسرو در چه قرنی می زیست؟
حکیم ناصر خسرو قبادیانی در قرن پنجم هجری قمری می‌زیست. وی دارای آثار ادبی با شکوهی است که از آنها به عنوان منابع ارزشمند ادبی و تاریخی یاد می‌شود.
بیوگرافی ناصر خسرو قبادیانی
ابومعین ناصر بن خسرو بن حارث قبادیانی بلخی، متولد نهم ماه ذی القعده سال 394 هجری شمسی، در یکی از توابع سرزمین بلخ به نام قبادیان است. در حال حاضر قبادیان یکی از بخش‌های کشور افغانستان و تاجیکستان محسوب می‌شود. ناصر خسرو در خانواده‌ای ثروتمند و مشغول در امور دولت، متولد شد. وی در دوران نوجوانی و جوانی علاقه‌مند به حفظ قرآن شد. به همین سبب در جوانی حافظ کل قرآن شد. سپس با مهارت و تسلطی که در سخنوری و دانش داشت، به دربار سلطان محمود راه یافت. در آن زمان به دبیری پرداخت تا زمانی که سلطان مسعود غزنوی به سلطنت رسید.
در سال 431 هجری قمری پس از شکست غزنویان در جنگ با سلجوقیان، سلطنت آنها از دست می‌رود. بدین ترتیب ناصر خسرو به شهر مرو مهاجرت می‌کند. در آنجا نیز به دلیل شایستگی در دربار امیر سلجوقی به دبیری مشغول می‌شود. ناصر خسرو در آن دوران به بحث با بزرگان دینی و کشف حقایق هستی علاقه‌مند بود. برخی این موضوع را عامل سرگردانی و غفلت وی در جوانی می‌دانند. در دوران جوانی ناصرخسرو به دلیل حضور در دربار، دچار زیاده‌خواهی و رفتارهای ناشایست بسیاری شد. مرتبه خانوادگی و شغل دبیری به او در جامعه ارزش ویژه‌ای داده بود که متاسفانه او را دچار غرور کرد.
در چهل سالگی برای ناصر خسرو اتفاقی میافتد که دچار تحول فکری در وی می‌شود. پس از این خواب است که ناصر خسرو به جای جاه‌طلبی به زیارت خانه خدا می‌رود. با سفر به خانه خدا و هفت سال جهانگردی سپس ناصرخسرو به نویسندگی و معرفی مذهب اسماعیلی در جهان می‌پردازد.
شخصیت ناصرخسرو
از آن جایی که ناصر خسرو در دوران جوانی حافظ قرآن شد، عجیب نیست که در اشعار وی از آیات قرآن بارها استفاده کرده است. همچنین وی به معرفی مذهب اسماعیلی در جهان علاقه‌مند بود. ناصرخسرو مانند حافظ و رودکی از شاعران حافظ قرآن به شمار می‌روند. جدا از مهارت وی در سرودن اشعار، برخی وی را سخنوری ماهر می‌دانستند. از طرفی زندگی پر فراز و نشیب ناصر خسرو در اواخر دوران جوانی، سبب تغییرات چشمگیری در وی شد. از تحصیل در علوم مختلف تا راه یافتن به دربار سلطان محمود غزنوی، در جوانی برای او غرور بسیاری به همراه داشت.
در دوران حکومت سلجوقیان نیز با سمت دبیری در دربار مشغول به کار می‌شود و از این راه به مال و جاه خود می‌افزاید. با تمام این اتفاقات وی در حدود چهل سالگی با تأثیر از خواب خود، مقام درباری خود را رها می‌کند. پس از ترک کار در دربار، تصمیم به سفر می‌گیرد.
سفرهای ناصرخسرو در این دوره با زیارت مکه شروع شد. پس از سفرهای متعدد، ناصر خسرو عازم سرزمین مصر می‌شود و درآن کشور چند سال زندگی می‌کند. در مصر به فرقه اسماعیلیه می‌پیوندد و نام حجت خراسان را برای خود برمی‌گزیند. سپس با این نام شروع به معرفی و تبلیغ مذهب اسماعیلیه می‌کند.
شروع به تبلیغ این مذهب و ماندن در مصر، سبب گرایش اشعار ناصر خسرو به این موضوعات گردید. لازم به ذکر است در این دوران، شاعران زیادی او را مورد سرزنش قرار دادند. پس از عزیمت ناصرخسرو به ایران، وی به سمت بلخ می‌رود. در این مکان نیز به معرفی آیین اسماعییله می‌پردازد.
با وجود مخالفت و تهدیدهای بسیار در این زمان، تا دورانی دوام آورد تا این که به ناچار به سمت خراسان سفر کرد. پس از خراسان به شهرهایی مانند نیشابور و مازندران مهاجرت کرد. در این شهرها همچنان به معرفی مذهب خود پرداخت و اندکی با وی همراه شدند. سرانجام وی تنها به یمگان سفر کرد و برای مدتی در آنجا مقیم شد.
لازم به ذکر است مهاجرت ناصرخسرو به بدخشان (بخشی از کشور افغانستان امروزی)، با استقبال یکی از حاکمان این منطقه، میسر شد. بخش بسیاری از دیوان اشعار ناصرخسرو را وی در یمگان سرود. برای مثال جامع الحکمتین کتابی است که ناصرخسرو تحت تأثیر مهاجرت و شرایط زمان در سال 462 هجری قمری نوشت.
آثار ناصر خسرو
سفرنامه ناصر خسرو یکی از آثار اوست که درباره سفرهای خود در هفت سال در آن می‌گوید. از آن جایی که وی در هفت سال به شهرها و کشورهای متعددی سفر کرد، این اثر دارای ارزش متفاوتی در مقایسه با آثار دیگر وی است. دیوان ناصر خسرو تاکنون در بسیاری از مراکز آموزشی به عنوان اثری پندآموز مطالعه می‌شود. سفرنامه ناصر خسرو تا به حال در چند زبان زنده دنیا ترجمه شده است که در فروشگاه‌ها و کتابفروشی‌های معتبر سراسر دنیا به فروش می‌رسد.
مهارت ناصر خسرو تنها در سرودن شعر، نوشتن سفرنامه و سخنوری خلاصه نمی‌شود. وی حکیم لایق و آگاهی در زمینه‌های ستاره‌شناسی، ریاضی، فلسفه و موسیقی بود. اگر کمی از دیوان ناصرخسرو را مطالعه کنید، شاهد علم او به این موضوعات خواهید بود. در میان آثار ارزشمند ناصر خسرو، تعداد بسیاری تألیف نیز دیده می‌شود که دیوان شعر عربی، دلیل‌المتحیرین و بستان‌العقول از اولین تألیفات وی است. از این آثار به جز موارد زیر اکنون دسترسی وجود ندارد.
- دیوان ناصر خسرو
- زادالمسافرین
- روشنایی‌نامه
- سعات‌نامه
- وجه دین
- خوانالاخوان
- جامع‌الحکمتین
- گشایش و رهایش
- سفرنامه
سبک شعر ناصر خسرو قبادیانی
برای بررسی سبک شعر ناصر خسرو باید دو بخش فارسی و عربی دیوان وی را تفسیر کرد. طی بررسی متخصصان حوزۀ نوشتاری، اشعار ناصرخسرو با تکیه بر دانش زمانه و تعلیمات دینی نوشته شده است. همچنین در آثار وی، اشعار بدون ایهام و کنایه مقصود شاعر را می‌رسانند. دیوان ناصرخسرو از آن جایی که دارای مفاهیم تخصصی دینی و علمی است، برای عموم جامعه کمی سنگین به حساب می‌آید. به طور کلی می‌توان گفت قالب سروده‌های ناصر خسرو، قصیده است. ناصرخسرو در آن زمان انتقاد مستمری بر غزل‌سرایان روا می‌داشت.
سبک شعری وی برگرفته از سبک خراسانی است که سعی داشت به شیوه رودکی، دیوان اشعار خود را کامل کند. او توانسته است در قالب محدودی مانند شعر، انواع احکام دینی و علمی را کنار یکدیگر ذکر کند.
مضامین اشعار ناصر خسرو آگاهی رساندن به افراد علاقه‌مند به حوزۀ علم و مذهب است. قالب اشعار ناصر خسرو را می‌توان در دسته‌های قصیده، قطعه و رباعی قرار داد. در حال حاضر از اشعار عربی ناصر خسرو منابع محدودی وجود دارد. مجموعه روشنایی‌نامه و سعادت‌نامه را می‌توان در آثار فارسی دیوان ناصرخسرو دید که به روشنی مضامین خاص را روایت می‌کند.
مقایسه شعر ناصرخسرو با سایر شاعران
برای بررسی بیشتر می‌توان آثار وی را با اشعار سعدی شاعر بلندآوازه ایرانی، کنار یکدیگر قرار داد تا مقایسه بهتری وصف کرد. اشعار ناصر خسرو و سعدی در شیوۀ بیان و موضوعات وصف شده تفاوت دارند. آن چنان که سعدی بدون بیان سخت شعر می‌سراید، ولی برای خواندن اشعار ناصرخسرو به دانش تخصصی نیاز است. جابه‌جایی ارکان کلام و تعقید فراوان از ویژگی‌های بارز دیوان ناصر خسرو است.
اشعار عارفانه مولانا و سعدی نیز در مقایسه با اشعار ناصر خسرو سبک‌تر هستند. از این رو خوانندگان این کتب را بیشتر عموم جامعه تشکیل می‌دهند.
در مقایسه اشعار ناصر خسرو با آثار پروین اعتصامی می‌توان گفت توانایی هر یک منحصر به فرد است. برای مثال پروین اعتصامی شاعری است که در سروده‌های خود از صمیمیت و تمثیل بیشتر برخوردار است. در اشعار پروین اعتصامی مناظره‌های عاطفی همراه با تشخیص دیده می‌شود. به جرأت می‌توان گفت ناصر خسرو تنها شاعری در این میان است که دین و دانش را در یک قالب بیان کرد.
در مقایسه اشعار مولانا با ناصر خسرو نیز مضامین با یکدیگر تفاوت دارند. در دیوان ناصر خسرو قبادیانی اشعار عاشقانه جایی ندارد، در حالی که با تکیه بر دانش و دین سعی دارد خواننده را به فکر دربارۀ مسائل معنوی بیندازد.
دیوان حافظ در مقایسه با دیوان ناصر خسرو از عشق و تنوع بیشتری برخوردار است. برای تهیه کتب نفیس شعرای به نام، می توانید از طریق پیام عدالت اقدام کنید و کتاب های نفیس را با بهترین کیفیت تهیه کنید.
وفات ناصر خسرو
زمان مشخص اقامت ناصرخسرو در یمگان هیچ جای ثبت نشده است. برای مثال در برخی منابع آمده است وی 20 تا 25 سال آخر زندگی وی و در برخی دیگر 15 سال پایانی عمر او در این سرزمین زندگی کرد. البته زندگی وی در این دوران به دلیل عدم مقبولیت وی نوعی تبعید بود. در این دوران و اواخر عمر خود ناصر خسرو به دور از سرزمین خود قصیدهای می‌سراید. در نهایت امر فشار روحی به دلیل تبعید و تمایل وی به ادامه سفر او را راهی روستاهایی در اطراف شهر بدخشان کرد.
حکیم ناصر خسرو در روزهای پایانی عمر در این شهر از حرمت ویژه‌ای برخوردار بود. همچنین اهالی این شهر به سبب حرمت وی هنز او را با نام حجت می‌شناسند. از دیگر القابی که به ناصرخسرو در این شهر نسبت می‌دهند، سید شاه ناصر ولی، پیر شاه ناصر، پیر یمگان، «پیر کوهستان و «پیر کامل» به شمار می‌روند. بنا بر روایت عامه زمان وفات ناصر خسرو در سال 467 خورشیدی رقم خورد. مقبرۀ این شاعر و حکیم به نام در همین شهر ساخته شد. در حال حاضر این مکان به علاقه‌مندان شعر و مذهب وی تعلق دارد.
آرامگاه ناصرخسرو
همانطور که گفته شد، آرامگاه ناصرخسرو در روستای یمگان واقع در ولایت بدخشان قرار دارد.
در پایان باید گفت با تمام اوصاف از زندگی حکیم ناصر خسرو و جدا از دوران جوانی، این شاعر سهم بسیاری در رونق ادبی ایران دارد. وی در اشعار خود با تکیه بر دانش ادبی و دینی، سبب آشنایی عموم مردم با این علوم شد. او در بسیاری از افراد زمان خود با قلم خاص و سخنوری ماهرانه، گرایش‌های ادبی و علمی ایجاد کرد. شاید در این میان کم‌لطفی است، که به شاگردان و مریدان وی اشاره نشده است. به هر روی تأثیر ناصر خسرو در سهم ادبی ایران در زمانۀ خود بی‌نظیر است.
سوالات متداول در خصوص ناصر خسرو قبادیانی
ابومعین ناصرخسرو قبادیانی بلخی، از شاعران معروف ایرانی در قرن پنجم هجری قمری است که شاعر، فیلسوف و جهانگرد بود.
این شاعر بزرگ در روستای قبادیان از توابع بلخ که امروز متعلق به افغانستان است؛ متولد شد.
ناصر خسرو قبادیانی در یمگان درگذشت و همانجا نیز به خاک سپرده شد. آرامگاه او در آنجا واقع شده است.
سفرنامه ناصر خسرو، زادالمسافرین، وجه دین، خوانالاخوان و دیوان ناصر خسرو از جمله معروف ترین آثار این شاعر بزرگ هستند.
سایت بسیار عالی است.